Ιδιότητα: καθηγητής Αρχιτεκτονικής και Αστικής Μορφολογίας / Architectural and Urban Morphology, University of London, επινοητής της μεθόδου ανάλυσης χωρικών προτύπων «Space Syntax».
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία:
Σύμφωνα με τις απόψεις του B. Hillier, στο σχεδιασμό του χώρου, επιπλέον του περιέχοντος κελύφους, παίζουν σημαίνοντα ρόλο ανά περίπτωση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, στα οποία πρέπει να δοθεί η σχετική έμφαση. Για τον σχεδιασμό ενός γραφείου π.χ. δεν αρκεί να υπάρχει ένα δωμάτιο αλλά είναι απαραίτητος και ο αντίστοιχος εξοπλισμός.
Ο Hillier ισχυρίζεται ότι ο χώρος διέπεται από ένα πλέγμα κοινωνικών σχέσεων, οι οποίες δεν εκφράζονται μόνο στην εμφάνιση αλλά, κατά κύριο λόγο, στην οργάνωσή του. Διακρίνει δηλαδή το δυναμικό συσχετισμό μεταξύ των εννοιών του «γενότυπου» / «genotype» (χωρικών μορφών) και «φαινότυπου» / «phenotype» (αφαιρετικών μοντέλων και εννοιών) στην αρχιτεκτονική ερμηνευτική.
Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι προκειμένου να οργανωθεί ένας χώρος, ένας ουσιώδης παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η κίνηση. Η διαφορά δηλαδή του να διέρχεται κανείς ή να μη διέρχεται μέσα από το καθιστικό για να φθάσει στην κουζίνα, είναι από τα πλέον σημαντικά ζητήματα στη χωρική οργάνωση. Διευρύνει δηλαδή την έννοια της «κτιριακής λειτουργίας» (building function). Επειδή όμως θεωρεί σαφές ότι η τροχοπέδη για έναν βελτιωμένο σχεδιασμό είναι η έλλειψη κατανόησης της ακριβούς φύσης της σχέσης μεταξύ της «χωρικής οργάνωσης» και της «κοινωνικής ζωής», ο Hillier, στη γνωστή του μέθοδο ανάλυσης χωρικών προτύπων («space syntax»), επιχειρεί την ερμηνεία της αμφιμονοσήμαντης σχέσης ανάμεσα στις «χωρικές» και τις «κοινωνικές δομές»: η κοινωνική δομή του χώρου ως μία έκφανση της χωρικής δομής της κοινωνίας,
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι ο Hillier εστιάζει την ερευνητική του προσοχή στη διαφαινόμενη επέκταση ή επαναπροσανατολισμό ορισμένων από τις θεμελιώδεις έννοιες της θεωρίας της αρχιτεκτονικής προς μία νέα κατεύθυνση, αυτή της σύνταξης της αρχιτεκτονικής μορφής και του νοήματός της.
Julienne Hanson
Ιδιότητα: αρχιτέκτονας, καθηγήτρια στην Οικιακή Μορφολογία και Πολιτισμό στο Bartlett School of Graduate Studies, University College London.
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία:
Η J. Hanson ασχολείται με το τι συμβαίνει μέσα και έξω από το σπίτι, ως συστατικό στοιχείο του τρόπου ζωής. Στο άρθρο της «Time and Space in Two Nineteenth Century Novels» προσεγγίζει την έννοια του αρχιτεκτονικού χώρου μέσα από δύο νουβέλες της εποχής του 19ου αιώνα: την «Pride and Prejudice» (1813) της Jane Austen και την «Jude the Obscure» (1895) του Thomas Hardy.
Στο έργο της Jane Austen, που αναφέρεται στη μεγαλοαστική τάξη, όλα τα σημαντικά συμβαίνουν κατά έναν τρόπο εντός του οικιακού χώρου, όπου η επικοινωνία γίνεται με επιτηδευμένα υπονοούμενα, ενώ με λεπτεπίλεπτο χειρισμό μπορεί κάποιος να «χειριστεί» κάποιον άλλον. Κανένα ουσιώδες σημείο των ιστοριών της Jane Austen δεν συμβαίνει σε εξωτερικό χώρο.
Αντίθετα, στο έργο του Thomas Hardy, όπου περιγράφεται η ιστορία ανθρώπων χαμηλού κοινωνικού επιπέδου, τα κύρια περιστατικά συμβαίνουν στον ευρύτερο χώρο της πόλης. Η πόλη αυτή με τα φώτα και το διάκοσμό της, μαγεύει τον ήρωα, του δίνει κίνητρα, του επιτρέπει να επιθυμεί και να ονειρεύεται κάτι περισσότερο από την απλή ικανοποίηση των βασικών αναγκών επιβίωσης.
Η Julienne Hanson και ο Bill Hillier στο άρθρο τους «Domestic Space Organisation, Two Contemporary Space-codes Compared», παρατηρούν μία κρίσιμη διαφορά στην Αγγλική κοινωνία: στην εργατική τάξη, οι άνθρωποι μπαινοβγαίνουν στο σπίτι του γείτονά τους όλη μέρα εκτός από την ώρα του φαγητού. Αντίθετα, στη δική μας κοινωνία η συνεύρεση γίνεται κατά κανόνα με «πρόσχημα» την πρόσκληση σε γεύμα ή δείπνο. Μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία ο καταλυτικός παράγοντας είναι η έλευση ή ο αποκλεισμός του επισκέπτη.Επιπλέον, η Hanson παρατηρεί και αξιοποιεί κρίσιμες συστηματικές αντιστροφές που συμβαίνουν μεταξύ της παραδοσιακής εργατικής τάξης και της σύγχρονης μεσαίας τάξης και που αποτυπώνουν κοινωνικές δομές: «υποδιαιρεμένη κάτοψη – ανοιχτή κάτοψη», «συναναστροφή προ του φαγητού – συναναστροφή κατά τη διάρκεια του φαγητού», «ανοιχτή χωρική διάταξη – κλειστή χωρική διάταξη», «έκθεση μικροαντικειμένων – απόκρυψη μικροαντικειμένων». Αναλύοντας την μετατροπή ενός παραδοσιακού σπιτιού της εργατικής τάξης σε σπίτι της «νέας» μεσαίας τάξης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στην πρώτη περίπτωση (παραδοσιακή εργατική τάξη) οι χωρικοί κώδικες είναι συλλογικοί, αλλά κάθε στοιχείο αυτής της συλλογής διατηρεί μία ισχυρή ταυτότητα, σαφώς διακριτή από όλες τις άλλες. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση («νέα» μεσαία τάξη), οι χώροι δεν είναι απλά συγκεντρωμένοι, αλλά είναι υποτελείς σε μία νέα ιδέα σχέσεων (στιλ), η οποία εξαρτάται καθοριστικά από την αντίληψη του υποκειμένου περί του πώς θα πρέπει να είναι οι χωρικές σχέσεις της ζωής.
Γιάννης Πεπονής
Ιδιότητα: αρχιτέκτονας, αναπληρωτής καθηγητής το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Associate Professor of Architecture at the Georgia Institute of Technology, United States
Ενδεικτική συναφής βιβλιογραφία:
Ο καθ. Γ. Πεπονής εντοπίζει και ορίζει την έννοια του «βάθους» (depth) στις περιπτώσεις όπου είναι αναγκαίο να περάσει κανείς μέσα από μια σειρά ενδιάμεσων χώρων προκειμένου να φθάσει σε έναν άλλον χώρο, αναφέρεται στην «ενσωμάτωση» (integration) ή «απομάκρυνση» (segregation) ενός χώρου μέσα σε μια διάταξη, στις «ενοποιητικές» ή «διαχωριστικές» διατάξεις και στη «συνοχή», η οποία εκφράζει το βαθμό σύνδεσης ενός χώρου με άλλους και αναπαρίσταται με τον αριθμό των «δακτυλίων» (rings). Κατ’ επέκταση, υπάρχουν τόσο «πυκνές» ή «αραιές» διατάξεις χώρων όσο και «ισχυρά» ή «χαλαρά» συνδεδεμένοι χώροι στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης διάταξης.
